Vleermuizen

Wat zijn vleermuizen

Vleermuizen zijn de enige vliegende zoogdieren, ze komen over heel de wereld voor behalve op de poolgebieden. De officiële naam voor vleermuizen is Chiroptera, ofwel handvleugelig. De nachtdieren bewegen zich actief voort in de lucht met hun vlieghuid en sterke, verlengde vingers. Momenteel zijn er ongeveer 1.200 vleermuissoorten bekend. Hiervan komen er 18 soorten in Nederland voor, welke allemaal beschermd zijn.

Hoe ziet een vleermuis eruit?

Vleermuissoorten worden in twee categorieën onderverdeeld, de grote handvleugeligen (Megachiroptera) en kleine handvleugeligen (Microchiroptera). Ze zijn er in alle soorten en maten. De allerkleinste vleermuissoort zijn ongeveer 3 tot 4 centimeter lang en hebben een spanwijdte van 15 centimeter. De grootste soorten (vleerhonden) kunnen een spanwijdte behalen van 1,5 meter.

Vleermuizen zijn flexibele dieren die door de kleinste gaatjes kunnen wegkruipen. Het lichaam van een vleermuis is kort, breedgeschouderd en het lijfje is behaard. Ze hebben opvallende oren die samen met de neus kaal zijn. Vleermuizen hebben vleugels die bestaan uit vlieghuid, die tussen de armen en vingers is gespannen en helemaal doorloopt tot de achterpoten en staart. Alleen de voeten steken uit. Sommige soorten vouwen de vleugels helemaal om hun lichaam heen.

Vleermuizen zijn niet gebouwd om te lopen, maar kunnen wel goed klimmen met hun duimen. Ze hangen meestal met hun kop omlaag aan hun achterpoten. Ondersteboven hangend kunnen ze makkelijker weg vliegen en vijanden zien aankomen.

Vleermuizen in Nederland

In Nederland komen 18 vleermuissoorten voor, welke allemaal streng beschermd zijn. De meest voorkomende soort in Nederland is de gewone dwergvleermuis. Vleermuizen zijn van groot ecologisch belang. Alle Nederlandse vleermuizen zijn insecteneters. Een vleermuis eet per nacht ongeveer een derde van zijn eigen lichaamsgewicht. Voor sommige vleermuizen betekent dat zo’n 3.000 insecten per nacht. Ze eten onder andere muggen, motjes of kevertjes.

Zijn vleermuizen niet slecht?

Dat vleermuizen een slecht imago hebben is wel bekend, dat komt omdat ze vaak geassocieerd worden met vampieren. De duistere wezens zouden kwaadwillig en een teken van de dood zijn. Echter zijn er van de 1200 vleermuissoorten maar 3 te vergelijken met vampieren. Deze vampiervleermuizen komen alleen in Zuid- en Midden-Amerika voor en likken ’s nachts een klein beetje bloed op van mensen of vee. De overige 1.197 vleermuissoorten leven van insecten, fruit, stuifmeel of kleine zoogdieren zoals kikkers. Vleermuizen zijn hele nuttige dieren die erg belangrijk zijn om de natuur in evenwicht te houden. De soorten die in Nederland voorkomen hebben een hele nuttige functie; ze bestrijden insecten. Andere vleermuissoorten zijn juist nuttig omdat ze bloemen bestuiven en zaden verspreiden. Veel tropische planten zijn voor hun voortplanting volledig afhankelijk van vleermuizen.

Vleermuizen zijn bedreigde diersoorten

Er zijn verschillende oorzaken waarom het niet goed gaat met vleermuizen. Een daarvan is dat ongeveer 50 jaar geleden extreem gif werd gebruikt voor insectenbestrijding. De vergiftigde insecten werden door vleermuizen opgegeten en deze gingen uiteindelijk ook dood. Dit gif mag tegenwoordig niet meer gebruikt worden.

Toch zijn vleermuizen nog steeds bedreigd. Dat komt omdat veel vleermuissoorten in Nederland in gebouwen wonen. De mens wil continu deze gebouwen renoveren, isoleren of slopen en dit gaat ten koste van de verblijfplaats van de vleermuis. Ook de manier hoe wij met de natuur omgaan speelt een grote rol voor de vleermuizen. Oude dode bomen worden opgeruimd terwijl de rotte holtes graag door vleermuizen worden bewoond. Struiken en bomen langs de weg moeten plaats maken voor bredere asfaltbanen, deze aanpassingen kunnen heel verstorend zijn voor vleermuizen. Door deze vorm van aanpassingen kunnen de ze hun verblijfplaatsen niet meer terugvinden. Soms wordt de verblijfplaatsen van vleermuizen volledig verwoest, in veel gevallen zelfs inclusief vleermuizen.

Vleermuizen zijn beschermde dieren en dit betekent dat je geen vleermuizen mag verstoren of doden, maar ook dat je de verblijfplaatsen en jachtplekken (foerageergebieden) niet mag vernietigen of verstoren.

Pagina-einde

Deel 2. Hoe leven vleermuizen?

Vleermuizen zijn nachtdieren ze vliegen en jagen vooral ’s avonds en ‘s nachts. Op dit tijdstip is er minder concurrentie op pad, denk aan vogels die ook insecten eten. Ook hebben ze ’s nachts minder last van roofvogels. Ze vliegen kort voor zonsondergang uit om op eten te jagen. Overdag slapen ze op een donker plekje met een fijn klimaat waar ze met rust gelaten worden.

De vleermuizen die in Europa voorkomen kunnen best goed zien, maar niet voldoende om in het donker te vliegen en te jagen. Ze gebruiken geluid (sonar) om hun weg te vinden in het donker en om prooien te zoeken. De vleermuis maakt een hoog (ultrasoon) geluid dat voor de mens niet te horen is. Met behulp van een batdetector zijn de geluiden van vleermuizen wel hoorbaar. Iedere vleermuissoort maakt zijn eigen geluid en zo zijn soorten te herkennen. Ook heeft iedere activiteit zijn eigen geluid, zoals de baltsroep.

De paartijd begint rond augustus. Echter vindt de bevruchting pas plaats na de winterslaap, wanneer het vrouwtje hieruit ontwaakt bevrucht ze zichzelf met het opgeslagen sperma van het mannetje. Omdat vleermuizen zelf geen nest maken, maken ze gebruik van holtes die ze vinden in de omgeving. Rond de maand juni worden de jongen geboren. Kaal en met gesloten ogen zijn ze hulpeloos, maar ze groeien erg hard. Ze drinken melk bij de moeder en worden alleen de eerste dagen door de moeder gedragen. Wanneer de jongen ongeveer vier weken oud zijn leren ze vliegen.

Vleermuispopulaties groeien erg langzaam omdat vleermuizen maar 1 jong per jaar krijgen en ze hun eerste jong pas werpen na het tweede levensjaar. Op het moment dat een kraamkolonie verloren gaat heeft dit dus direct grote gevolgen voor de populatie. Bijvoorbeeld bij na-isolatie waar spouwmuren met uithardend schuim geïsoleerd worden. Door dit soort acties gaan veel vleermuislevens verloren, het herstel in de populatie neemt veel tijd in beslag.

Winterslaap

Omdat er in de winter nog nauwelijks eten te vinden is, gaan de vleermuizen in het najaar op zoek naar voldoende reserves. Met een voorraad vet kunnen ze de winterslaap in. De winterslaap kan ongeveer 4 tot 6 maanden duren. Ze kiezen een plekje waar het donker en veilig is. Het mag hier niet vriezen maar het moet wel vochtig en koel zijn. Ze verlagen hun lichaamstemperatuur tot ongeveer 0-10 ͦC. De ademhaling, hartslag en stofwisseling worden vertraagd. Zo komen ze met heel weinig energie de winter door.